Autor: WSL
19 lutego w Urzędzie miasta stołecznego Warszawy odbyło się spotkanie przedstawicieli Warszawskiego Stowarzyszenia Lokatorów z wiceprezydentem Warszawy Andrzejem Jakubiakiem. Głównym celem spotkania było omówienie polityki miasta wobec lokatorów ze zreprywatyzowanych zasobów mieszkaniowych oraz przedyskutowanie niektórych innych aspektów miejskiej polityki mieszkaniowej (w szczególności: procedury przydziału lokali komunalnych oraz udziału miasta w sprawach eksmisyjnych).
W październiku ubiegłego roku, przy okazji uchwalania w Warszawie ?Wieloletniego programu gospodarowania zasobem mieszkaniowym na lata 2008 ? 2012? oraz w związku z demonstracją lokatorską organizowaną w ramach Międzynarodowego Dnia Lokatora, ze strony władz miasta padły deklaracje, że dla lokatorów zamieszkujących w budynkach zwróconym spadkobiercom przedwojennych właścicieli zostanie opracowany specjalny program wsparcia. Lokatorzy ze zreprywatyzowanych budynków od lat doświadczają drastycznych podwyżek czynszów oraz są grupą szczególnie zagrożoną eksmisjami. Pomimo istotnych problemów społecznych, jakie generuje ta sytuacja (wzrost zadłużenia, mieszkanie w warunkach substandardowych, zagrożenie bezdomnością), do tej pory władze samorządowe systematycznie odmawiały lokatorom ze zreprywatyzowanych kamienic jakiejkolwiek pomocy. W związku z publicznymi deklaracjami, że sytuacja ta ma ulec zmianie, WSL zdecydowało się wysłać do Ratusza prośbę o spotkanie celem przedyskutowania, jak miasto wyobraża sobie wsparcie dla tej grupy lokatorów. Spotkanie udało się ostatecznie zorganizować 19 lutego.
Propozycje te w dużej mierze wychodzą naprzeciw postulatom Stowarzyszenia, oparcia polityki zaspokajania potrzeb mieszkaniowych na publicznym, komunalnym (a więc pełnowartościowym) zasobie mieszkaniowym. Niestety, zmiany te mają w opinii WSL wiele mankamentów. Zwiększenie kryterium dochodowego o 30% w chwili obecnej w niewielkim stopniu pomoże licznej grupie lokatorów, którzy utrzymują się z pracy i otrzymują przeciętne wynagrodzenia, ale wciąż nie stać ich na wynajem lub kupno mieszkania na wolnym rynku. Aby wsparcie ze strony miasta było efektywne w stosunku do tej grupy, kryterium dochodowe należałoby zwiększyć co najmniej o 50%. Dodatkowo, pomimo zwiększenia grupy osób uprawnionych do wynajmu lokalu komunalnego, miasto nie zamierza skorygować planowanej liczby budowanych mieszkań w kolejnych latach. Rodzi to obawy, że zapewnienie lokatorom prawa do lokali komunalnych pozostanie wyłącznie w sferze gwarancji prawnych, niemożliwych do zrealizowania ze względu na deficyt mieszkaniowy. Wreszcie, w całym planie brak szacunków statystycznych odnośnie zapotrzebowania na lokale komunalne wśród lokatorów ze zreprywatyzowanego zasobu mieszkaniowego. Co do drugiego planowanego rozwiązania – podnajmowania przez miasto mieszkań w prywatnych kamienicach ? to jest ono wysoce problematyczne, ponieważ de facto oznacza gigantyczny transfer publicznych pieniędzy do podmiotów prywatnych motywowany chęcią pomocy lokatorom. Transfer ten jest o tyle kontrowersyjny, że przyjmuje się w nim zasadność roszczeń właścicieli kamienic, którzy nie wahają się przed narzucaniem niepomiernie wysokich czynszów, pomimo złych warunków mieszkaniowych. Wszystkie te wątpliwości czynią plan w jego obecnym kształcie propozycją ciekawą, ale wysoce enigmatyczną i obarczoną istotnym ryzykiem niepowodzenia z powodu nie uwzględnienia czynników zewnętrznych (skali potrzeb, deficytu mieszkaniowego i postaw kamieniczników). Pomimo tych wątpliwości, uzgodniono, że po opracowaniu ostatecznej wersji projektu obu uchwał (planowanej na marzec tego roku) WSL otrzyma dokumenty do konsultacji.
Pozostała część spotkania poświęcona była dwóm aspektom obecnej polityki władz miasta w sferze mieszkaniowej: procedurze przydziału lokali komunalnych oraz udziałowi miasta w sprawach eksmisyjnych. W zakresie procedury, WSL zgłasza od dawna postulat jak najściślejszego uregulowania trybu przedzielania lokali komunalnych, na zasadach zbliżonych do reguł Kodeksu Postępowania Cywilnego. W tym zakresie miasto stoi na stanowisku, iż procedura ta ma charakter cywilnoprawny, co w naszej opinii jest bezzasadne i szkodliwe dla mieszkańców Warszawy (wielokrotnie spotykających się z arbitralnością decyzji oraz miesiącami oczekującymi na informację o decyzji w sprawie przydziału lokalu komunalnego). Pomimo rozbieżności, w tej kwestii udało się jednak wynegocjować uzgodnienie, że do obowiązującej procedury WSL zgłosi propozycje zmian, które następnie zostaną przedyskutowane przez Ratusz. Niestety, dużo gorzej wygląda sprawa udziału miasta w rozprawach sądowych o eksmisję. Przedstawiciele miasta (poszczególnych dzielnic) biorą w nich udział jako ?interwenci uboczni? (nie jako strona procesowa, ale jako strona wnosząca swoje uwagi), regularnie wnioskując o eksmisję bez prawa do lokalu socjalnego, co ma wpływ na rozpatrywanie spraw przez sądy. Postępowanie takie zostało przez przedstawicieli miasta wyjaśnione zapisami Ustawy o ochronie praw lokatorów (zawierającej katalog osób, którym nie można odmówić lokalu socjalnego ? takich jak samotne matki czy osoby bezrobotne, ale która daje możliwość przyznania lokalu socjalnego pozostałym osobom, o ile zachodzą uzasadnione konieczności) oraz brakiem lokali socjalnych. W opinii WSL, w chwili obecnej, nieprzyznanie lokalu socjalnego jest często równoznaczne z eksmisją do pomieszczenia tymczasowego lub zmuszeniem do zamieszkania w warunkach substandardowych ? np. u rodziny (osoby nie kwalifikujące się do uzyskania lokalu socjalnego bardzo często nie mogą sobie także pozwolić na wynajem mieszkania na wolnym rynku). W tej kwestii obie strony pozostały przy swoich stanowiskach, co oznacza, że w najbliższym czasie warszawskie organizacje działające na rzecz lokatorów rozpoczną akcję informacyjną na temat działań miasta.
Spotkanie 19 lutego było kolejnym etapem negocjacji prowadzonych przez WSL z władzami na różnych szczeblach (zarówno lokalnym, jak i krajowym), a które rozpoczęły się w sierpniu 2008 roku spotkaniem z prezydent Hanną Gronkiewicz-Waltz na temat skali i społecznych konsekwencji procesów reprywatyzacji w Warszawie. Do tej pory, dwukrotnie spotykaliśmy się z urzędnikami warszawskiego Ratusza, dwa razy z przedstawicielami Ministerstwa Infrastruktury i raz z Ministrem Sprawiedliwości. Póki co, wszystkie te spotkania nie doprowadziły do istotnych zmian w polskim prawie mieszkaniowym oraz w krajowej i lokalnej polityce mieszkaniowej. Pomimo tego, coraz częstsze włączanie się WSL w proces konsultacji dokumentów prawnych daje nadzieję, że lokatorom nareszcie udało się zwrócić uwagę władz na problemy tej grupy społecznej i że w przyszłości, dzięki umiejętnemu połączeniu akcji protestacyjnych z negocjacjami, uda nam się doprowadzić do poprawy sytuacji najemców mieszkań. Nie należy przy tym mieć złudzeń, że stanie się to ?samo przez się?, tylko w wyniku dobrej woli urzędników ? w tym zakresie nasze doświadczenia pokazują, że najskuteczniej na zmianę postawy władz może wpłynąć zorganizowany ruch społeczny.
